Tôi đã nói về vấn đề này nhiều lần nhưng vẫn cứ nhắc lại thêm ở đây: dịch cryptocurrency thành "tiền ảo" là sai, cả về nghĩa từ lẫn bản chất. Rất tiếc báo chí và nhiều người vẫn nhầm lẫn như vậy. Hi vọng đến khi Việt Nam có văn bản pháp luật chính thức về cryptocurrency thì nó sẽ được dịch đúng là TIỀN MẬT MÃ.
Tôi cổ súy cho việc dịch cryptocurrency thành tiền mật mã vì những lý do sau. Thứ nhất tiền ảo chính xác ra là "virtual currency", nghĩa là những thứ không có thật và không có giá trị pháp lý. Ví dụ của virtual currency là tiền trong các game online, nghĩa là các đồng tiền tồn tại trong virtual world chỉ có thể mua được virtual products/services. Ở một khía cạnh nào đó tôi xếp tiền vàng mã ở Việt Nam cũng là virtual money, dù nó không phải là tiền điện tử. Lưu ý: virtual money vẫn có giá trị (dù nhỏ), nghĩa là trong một số trường hợp có thể đổi virtual money sang tiền thật.
Tiền điện tử (electronic money) là các loại tiền chỉ tồn tại trong các hệ thống computer. Vì computer hiện nay (hầu hết) là digital nên tiền số (digital money) cũng có nghĩa tương đương. Khi ngân hàng thực hiện electronic transfer thì họ chuyển electronic/digital money từ chỗ này sang chỗ khác. Electronic/digital money trong hệ thống ngân hàng thương mại hiện nay và paper money (banknotes) đều là claims đối với ngân hàng trung ương.
Cryptocurrency là một dạng tiền tệ (hoặc phương tiện thanh toán) dựa trên nguyên lý khác hẳn với electronic/digital money truyền thống. Về cơ bản nó được xây dựng trên công nghệ blockchain sử dụng rất nhiều các thuật toán mật mã (cryptography). Cryptocurrency = Cryptography + Currency.
Một số người dịch thành "tiền mã hóa" cũng không chính xác.
Mã hóa dịch từ encryption, là quá trình chứ không phải bản chất. Bất kỳ đồng tiền điện tử/hệ thống thanh toán hiện đại nào cũng phải sử dụng encryption, nhưng như đã nói chỉ nên gọi chúng là eletronic/digital money. Có thể phân biệt cryptography vs encryption tương tự như dollar vs dollarization.
Tóm lại:
Virtual currency = tiền ảo
Electronic currency = tiền điện tử
Digital currency = tiền số
Cryptocurrency = TIỀN MẬT MÃ
Lưu ý: Bài phân tích thể hiện quan điểm cá nhân của tác giả.